Historia

Soutochao na idade media, 500 anos despois da ausencia do Imperio Romano en todo o Noroeste Peninsular, aparece por primeira vez no ano 1029 nos arquivos de Santiago como “Souto Planu”, nome relacionado co espazo xeográfico dunha espesa masa forestal de Castaños. Orixe Saltus Bosque Latino. Soutochao ao ser unha localidade situada no ámbito fronteirizo Hispano-Luso, viuse afectado polos procesos de enfrontamento entre os dous Estados, debido ás friccións existentes entre ambos os dous, con motivo dos altercados movementos continuos da raia divisoria entre ambos os dous países. Podendo quedar os pobos adxacentes á devandita fronteira a un lado ou outro desta.

Deste modo no ano 1325 reflíctese Soutochao aparecendo no foral Portugués como Soutocháoo e continua como tal ata o ano 1487.

Os pobos adxacentes á devandita fronteira sufrindo as escaramuzas desta. Foron sometidos a constantes incursións e saqueos por ambas as dúas partes, non en van as tropas Portuguesas no ano 1569 invadiron estas terras baixo o Reinado de Felipe II en España e Sebastian I en Portugal.

A súa Maxestade a Raíña das Españas e a súa Maxestade o Rei de Portugal e dos Algarves despois de tomar en consideración o estado de inquietude en que se encontran moitos pobos situados nos confíns de ambos os dous reinos, por non existir unha delimitación precisa do territorio, nin tratado algúns internacional que a sinale, e desexando poñer termo dunha vez para sempre á os desagradables altercados que con aquel motivo se suscitan en varios puntos da raia, e establecer e consolidar a paz e harmonía entre as poboacións limítrofes; e finalmente recoñecendo a necesidade de facer desaparecer a anómala situación en que á a sombra de antigas tradicións feudais permaneceron ata aquí nalgúns pobos inmediatos á liña divisoria de ambos os dous estados, con notable e común prexuízo destes, conviñeron en celebrar un tratado especial que determine clara e precisamente, así os dereitos respectivos dos pobos confinantes, como os límites territoriais de ambas as dúas soberanías, no traxecto de fronteira que se estende dende a desembocadura do Miño ata a unión do río Caya co Guadiana. Con este obxecto nomearon polos seus plenipotenciarios; a saber:

O seu Magestad la Reina de las Españas ao Señor Don Juan Jiménez de Sandoval, marqués da Ribeira, comendador de número da real e distinguida orde de Carlos III, comendador da de Isabel la Católica, cabaleiro da de San Juan de Jerusalen, comendador da do León Neerlandes, oficial da Lexión de Honra de Francia, cabaleiro de primeira clase da da Aguia Vermella de Prusia, secretario con exercicio de decretos, o seu enviado extraordinario e ministro plenipotenciario na corte do seu Maxestade Fidelísima, etc. etc.

E ao Señor Don Facundo de Goñi, o seu ministro residente deputado á cortes que foi, etc…

E o seu Maxestade El-Rey de Portugal e dos Algarves ao Señor Nuno José Severo de Mendoça Rolim de Moura Barreto, duque e marqués de Loulé, conde de Val de Reis, caballerizo maior, par do reino, conselleiro de estado, grande cruz da antiga e moi nobre orde da Torre e Espada, do valor, lealdade e merito, comendador da orde de Cristo, condecorado coa medalla número nove de Don Pedro e Dona Maria, cabaleiro da orde suprema da Santa Anunciada e grande cruz das ordes de San Mauricio e San lázaro de Italia, de Carlos III de España, da Coroa Verde, e de Ernesto Pio de Saxonia, de Leopoldo de Bélxica, do León Neerlandés, oficial da Lexión de Honra de Francia, cabaleiro de primeira clase da da Aguia Vermella de Prusia, secretario con exercicio de decretos, o seu enviado extraordinario e ministro plenipotenciario na corte da súa Maxestade Fidelísima, etc. etc.

E o seu Maxestade El-Rey de Portugal e dos Algarves ao Señor Nuno José Severo de Mendoça Rolim de Moura Barreto, duque e marqués de Loulé, conde de Val de Reis, caballerizo maior, par do reino, conseje da Aguia Vermella e da Aguia Negra de Prusia, de Danebrog de Dinamarca, de Pio IX, da Lexión de Honra de Francia e de San Olavo de Suecia, presidente do consello de ministros, ministro e secretario de estado de negocios estranxeiros é interinamente do reino, etc, etc…

E ao Señor Xacinto dá Silva Mengo, do seu consello, cabaleiro das ordes do Cristo, Da nosa Señora da Concepción de Vila Viciosa, e da antiga e mui nobre orde da Torre e Espada, do valor, a lealdade e merito, condecorado coa medalla número nove de Don Pedro e Dona Maria, comendador de numero extraordinario da real e distinguida orde de Carlos III e da de Isabel la Católica de España, das de San Mauricio e San Lazaro de Italia, de Leopoldo de Bélxica, de Danebrog de Dinamarca, e da Coroa de Aciñeira dos Paises Bajos, cabaleiro de segunda classe da orde imperial de Santa Ana de Rusia, condecorado co Nischan Iftijar, en brillantes, de Turqia, oficial e gefe da primeira sección da secretaria do estado de negocios extrangeros, etc…

Os cales, despois de comunicarse os seus plenos poder os, que foron achados en boa e debida forma, despois de examinar prolixa e detidamente varios e numerosos documentos así antigos como modernos, aducidos por ambas as dúas partes en apoio dos seus dereitos e pretensións, e habendo ademais tido á a vista os estudos e traballos da comisión mixta de límites que nos últimos anos percorreu liña fronteiriza, conviñeron nos artigos seguintes: ……

No artigo 12 do devandito tratado vén expresamente citado Soutochao, que pasa a formar parte da coroa Española.

ARTIGO 12

Dende o Oteiro de Castelo Ancho irá atravesando a raia a serra de Mairos ou Penas Libres polo Oteiro de Texoguiera, a Pedra Lastra e a Fonte Fría, e baixará polo regueiro de Pajeros ata a Fraga de Maceira e Laga de Frade. Continuará despois polo amolloamento practicado en 1857 ata a Fonte de Gamoal ou de Tallevalles, da cal irá ao Marco de Val de Gargalo, e dirixíndose por un regueiro que ten a súa orixe preto do devandito Marco ata a súa unión co río de Valdemadeiros, descenderá coas augas deste río ata um punto próximo ao primeiro regueiro que se lle une pola

esquerda, e continuará dende aquí en liñas rectas inmediatas ao camiño de San Vicente a Segirey, que debe quedar todo en territorio portugués, ata o Marco do camiño de Soutochao. Dende este Marco seguirá a raia invariablemente o amolloamento feito en 1857 ata Piedra Negra, dende onde se encamiñará á un punto equidistante entre o Marco de Cabeza de Peixe e o sitio denominado con igual nome polos portugueses.

 

EVOLUCIÓN DENDE 1864

Debido á súa situación xeográfica adxacente á fronteira co Norte de Portugal, Soutochao como outros moitos pobos viuse afectado por uns vaivéns desta durante séculos. Non obstante a teor do acordado no Tratado de Lisboa de 1864 coa definición de límites da fronteira entre ambos os dous países, chegou a estabilidade política entre ambos os dous Reinos rexentados por Luis I de Portugal e Isabel II de España.

Este procedemento deu paso a un privilexio á alternativa de movemento de Contrabando ao longo de cada un dos lados da devandita fronteira. O cal se logra na medida que se estableceu, que se reflectiu moi pronto na mellora da calidade de vida da poboación.

Pero a pesar das melloras substanciais reflectidas na poboación, non se relacionan coa magnitude dos insólitos índices de pobreza e desigualdade en moitas persoas que residían no pobo e tiveron que ausentarse de cara á conquista do continente americano, pola década do 1890.

Nestas melloras tamén contribuíu o desenvolvemento da estrada OU-310, dando continuidade de Vilardevós a Soutochao. Con proxecto da fronteira a Braganza (Portugal). Finalmente o proxecto non se conclúe debido ao levantamento nacional do ano 1936, quedando as obras paralizadas do quilómetro 21 á fronteira durante máis de 59 anos. Tres quilómetros sen concluír.

Coa culminación da construción da estrada OU-310 ata Soutochao, esta deulle vida e mobilidade ás localidades situadas nesta zona, transmontana, coa súa conclusión chegaron as comunicacións co exterior e co ámbito, a través da primeira liña de autobuses e correos de Verín a Soutochao, no ano 1933, a cargo da empresa Guerra de Verín.

Naquel entón foi un grande acontecemento para Soutochao e localidades adxacentes do ámbito, cun xúbilo de emoción levantado entre tanta xente, ao pensar se chegara o fin dunha rémora de illamento social e de pobreza durante séculos.

Non é que se considere vello pero leva ás súas costas moitas análises, o refrán que di: “Pouco dura a alegría na casa do pobre”. No ano 1936, a primeiros deste, Dámaso Álvarez (Estruga), con domicilio de residencia en Soutochao, adquire os servizos da liña de autobuses facendo unha acordo de compra á empresa Guerra. En Xullo do mesmo ano prodúcese o levantamento nacional. Estando o país en guerra requísanlle o autobús para dar servizo a Asturias e León. Posteriormente cando puido regresar despois da Guerra, continuou o servizo da liña e correos Verín-Soutochao. Co Chevrolet OR-2013 de matrícula.

Por eses anos de 1930 é cando Soutochao alcanza a súa máxima poboación, roldando os 1000 habitantes, realmente cifra que nunca chegou a alcanzar. Debido á demanda que había de xente nestas localidades no ano 1950 congregouse a empresa Múñoz de Orense, dando resposta á necesidade dun servizo directo Ourense-Verín-Soutochao.

Con este gran servizo público de transporte de viaxeiros por estrada prestado polas dúas empresas mencionadas, leva consigo neses anos a unha grande afluencia de xente a desprazarse a diario das localidades adxacentes a pé ata Soutochao a tomar o autobús e deste modo poder trasladarse por toda a xeografía. Era tanta a xente que se congregaba que a empresa Guerra volveu reflotar outra liña de Autobuses, o que permitiu que durante uns anos os pasaxeiros dispoñían de tres liñas de Autobuses con tres servizos ao día.

En 1952 a empresa Dámaso Álvarez (Estruga) vende á empresa Guerra os dereitos de explotación da liña. Quedando estes e os Muñozes co servizo de liña tres veces ao día.

A empresa Guerra tiña o seu punto de parada no centro da localidade, chamado “Omedio daldea”. A empresa Muñoz tiña no fondo da localidade “Osouto” o seu punto de parada. Tamén existía competencia de prezo no billete entre unha e outra empresa.

Con estes privilexios obtidos despois de tantos avatares sufridos, foron moitos faraóns os que puxeron negocios en Soutochao. Houbo 4 tendas rexentadas por: Benxamín Reigada (Tenda e Xastraría), Primitivo (Tenda, pensión e madeiras), Pitos de Ríos (Tenda), Dámaso Álvarez (Tenda).

Xaraiva descendente de pirotécnicos portugueses puxo o seu primeiro negocio de pirotecnia en Soutochao, ata o ano 1960 no que trasladou o negocio a Pazos de Monterrey. A data de hoxe actualizada, 2008, exerce o seu fillo Luis, sendo recoñecido como un dos mellores pirotécnicos de España.

Ademais destes negocios e a explotación agraria, había persoas con distintos oficios:

• Teares: Instrumentos de tecer. Asunción Diéguez e Benita García.
• Xastrerías: Benxamín Reigada, Dosindo Lorenzo e Gregorio Canado.
• Barbarías: Antonio Feijoo, Dosindo Lorenz e José Fernández (Regozo).
• Zapateiros: Eduardo Sousa.
• Canteiros: Divino Picos e Albino Susa.
• Forxas: Francisco Calvo (1930), Divino Picos e Eugenio Barreira.
• Carpinteiros: Andrés Diéguez, supostamente rexentaba un taller de carpintaría de madeira na marxe esquerda do río O Pontón. O funcionamento producíase por un rolo xirando pola gran virulencia de auga. Este á súa vez por medio de poleas movía as máquinas no interior. Unha de serrar taboleiros e unha de cepillado. O procedemento de fabricación eran equipos de madeira en serie para zocos. Ademais de carpinteiro construíu en Soutochao a primeira casa de formigón de toda a zona do concello de Vilardevós, sito no centro da localidade “Omedio daldea”. Posteriormente no ano 1950 emigrou con parte da familia a Montevideo (Uruguai). Os que quedaron deron continuidade á tradición da carpintaría. O seu irmán Santos Diéguez e fillo Antonio Diéguez. A data de hoxe 2008, exerce o seu neto José Antonio. Francisco Fernández (Xico), ademais da carpintaría en construción de casas, facía cubas para a elaboración do viño e mobles de fogar. José Manuel (Carracedo) igualmente dedicábase a facer ventás e portas de todo tipo, en madeira, así como en carpintaría de construción de casas.

En Soutochao existen seis muíños a ambas as dúas marxes do río, que se moven pola gran virulencia da auga. Os nosos antepasados congregábanse nos muíños cos sacos de cereais, en especial o centeo para facer a moenda. Durante o proceso de espera, ao que lle toque a quenda, conxugábase o traballo co baile e o cortexo. Destes bailes de muíño xurdiu a famosa Danza Muiñeira, que lle dedicamos unha en verso ás Muiñeiras e aos nosos antepasados por transmitirnos as tradicións do baile do muíño e daqueles antepasados foron xurdindo diversas xeracións así ata alcanzar a nova era destes músicos.

 

Músicos: Amaro Lorenzo, instrumento musical a tocar Bombo. Francisco González (Gaita), Manuel Lorenzo (Meleiro), o tambor. Manuel Álvarez (clarinete). Santiago (Xaraiva) (Filharmónica e as castañolas), Ivo Rodríguez (Frauta). Delmiro Fernández (Frauta). Juanito Pinta (Frauta). Joaquín González (Cachoira) (acordeón).

Por esas décadas non había discotecas, que realmente con estes músicos mencionados non eran moi necesarias porque o baile e a diversión estaba garantido todos os domingos.